Ανακαλύπτοντας την Αρχαία Φανοτή: Ένα ταξίδι στην καρδιά της Θεσπρωτίας

Ανακαλύπτοντας την Αρχαία Φανοτή: Ένα ταξίδι στην καρδιά της Θεσπρωτίας

Σε απόσταση μόλις 16 χιλιομέτρων δυτικά της Ηγουμενίτσας, στο Δήμο Παραποτάμου, βρίσκεται ένας τόπος που σφύζει από ιστορία: η Αρχαία Φανοτή (Ντόλιανη). Ετοιμαστείτε να ταξιδέψετε στο χρόνο και να εξερευνήσετε έναν εντυπωσιακό τειχισμένο οικισμό με διπλό οχυρωματικό περίβολο, που κάποτε αποτελούσε το κέντρο του αρχαίου θεσπρωτικού φύλου των Φανοτέων.

Φανταστείτε τους Φανοτείς να ζουν στην περιοχή ανάμεσα στην επιβλητική Μουργκάνα και τον ποταμό Καλαμά. Η Φανοτή, γνωστή από τα γραπτά ιστορικών όπως ο Πολύβιος και ο Λίβιος, έπαιξε καθοριστικό ρόλο κατά τη διάρκεια του τελευταίου Μακεδονικού πολέμου. Ο αρχαίος οικισμός, χτισμένος πάνω σε έναν φυσικά οχυρό λόφο ύψους 85 μέτρων, δίπλα ακριβώς από τον Καλαμά και ανάμεσα στα γραφικά χωριά Αγ. Γεώργιος και Γεροπλάτανος, εκτείνεται σε μια έκταση 53 στρεμμάτων.

Η Φανοτή: Ένα ταξίδι στο χρόνο, από την αρχαιότητα έως την οθωμανική περίοδο

Φανταστείτε μια πόλη που στέκει αγέρωχη στο πέρασμα των αιώνων, μια πόλη που είδε αυτοκρατορίες να γεννιούνται και να σβήνουν, μια πόλη που άκμασε, καταστράφηκε και ξαναγεννήθηκε. Αυτή είναι η ιστορία της Φανοτής.

Τα αρχαιολογικά ευρήματα αποκαλύπτουν πως ο τειχισμένος οικισμός της Φανοτής ιδρύθηκε το δεύτερο μισό του 4ου αι. π.Χ., μια εποχή που είδε και άλλες σημαντικές θεσπρωτικές πόλεις, όπως η Ελέα, η Γιτάνη και η Ελίνα, να αναπτύσσονται. Κατά την ελληνιστική περίοδο, ο πληθυσμός της υπολογίζεται σε περίπου 1.600 κατοίκους.

Η Φανοτή κατέχει μια ξεχωριστή θέση στην ιστορία, καθώς, σύμφωνα με τον Λατίνο ιστορικό Λίβιο, ήταν η πρώτη ελληνική πόλη που έπεσε στα χέρια των ρωμαϊκών λεγεώνων του Αιμίλιου Παύλου το 168 π.Χ. Ωστόσο, η αντίστασή της ήταν σθεναρή: το 170/169 π.Χ., η πόλη απέκρουσε με επιτυχία την πολιορκία των ρωμαϊκών στρατευμάτων. Τελικά, το 167 π.Χ., παραδόθηκε στον ρωμαίο στρατηγό Λούκιο Ανίκιο Γάλλο.

Μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση, η Φανοτή ακολούθησε την τύχη πολλών άλλων ηπειρωτικών πόλεων. Τα τείχη της υπέστησαν σοβαρές ζημιές και μεγάλο μέρος της πόλης ερημώθηκε, χωρίς όμως να εγκαταλειφθεί εντελώς. Η ζωή συνεχίστηκε εντός του ανακαινισμένου εσωτερικού οχυρωματικού περιβόλου, ενώ στο ψηλότερο σημείο του οικισμού χτίστηκε ένας τετράγωνος πύργος.

Κατά τη ρωμαϊκή αυτοκρατορική περίοδο, με την ίδρυση της αποικίας της Φωτικής, η Φανοτή αναδείχθηκε σε έναν από τους σημαντικότερους οικισμούς της περιοχής, καθώς βρισκόταν εντός των ορίων της και ήλεγχε τον σημαντικό ρωμαϊκό δρόμο Απολλωνίας – Βουθρωτού – Φωτικής – Νικόπολης. Η στρατηγική της θέση, με θέα στον εύφορο κάμπο του Καλαμά, την καθιστούσε προνομιακή.

Στη συνέχεια, κατά τη μεσοβυζαντινή περίοδο, ένας χριστιανικός ναός χτίστηκε πάνω στον δυτικό πύργο της πύλης, μαρτυρώντας τη συνεχή κατοίκηση της περιοχής. Η ύπαρξη εκτεταμένου νεκροταφείου, τόσο κοντά στο ναό όσο και στις πλαγιές του απέναντι λόφου, ενισχύει αυτή την υπόθεση.

Η ιστορία της Φανοτής συνεχίζεται και κατά την οθωμανική περίοδο, με την ακρόπολη να κατοικείται ξανά μέχρι και τα νεότερα χρόνια, οπότε και εγκαταλείφθηκε οριστικά. Το 1995, μια μικρής κλίμακας ανασκαφή αποκάλυψε τμήματα ενός μεγάλου κτηρίου, πιθανώς οικίας των ελληνιστικών χρόνων, που χρησιμοποιήθηκε και κατά τη ρωμαϊκή και τη μεταβυζαντινή εποχή, προσφέροντας πολύτιμες πληροφορίες για την ιστορία της πόλης.

Η Φανοτή: Ένα Φυσικό Φρούριο στην Αγκαλιά του Καλαμά

Φανταστείτε μια πόλη χτισμένη σε μια θέση απαράμιλλης ομορφιάς και στρατηγικής σημασίας. Η Αρχαία Φανοτή, με την άριστη γεωγραφική της θέση, προσφέρει ένα μοναδικό θέαμα: από τις κλιμακωτές πλαγιές όπου απλώνεται η αρχαία πόλη και τα μεταγενέστερα κτίρια, μέχρι το επιβλητικό φαράγγι του ποταμού Καλαμά που ανοίγεται πίσω από τον πύργο της ακρόπολης.

Ο οικισμός της Ντόλιανης αναπτύσσεται πάνω σε έναν λόφο που αγκαλιάζεται από τον ποταμό Καλαμά στα δυτικά και εν μέρει στα νότια. Η φύση φρόντισε για την οχύρωσή της: οι βραχώδεις και απόκρημνες πλαγιές, κυρίως στη δυτική και νότια πλευρά, καθιστούν την πρόσβαση σχεδόν αδύνατη.

Διπλή Ασπίδα Προστασίας:

Για την προστασία των πιο ευάλωτων πλευρών, στο βόρειο και ανατολικό τμήμα του λόφου, οι αρχαίοι κάτοικοι κατασκεύασαν ένα εντυπωσιακό διπλό οχυρωματικό περίβολο, ταυτόχρονα με την ίδρυση της πόλης. Επιπλέον, με τείχος ενισχύθηκαν και τα πιο προσβάσιμα σημεία στο νοτιοδυτικό τμήμα της ακρόπολης.

Η οχύρωση αποτελείται από δύο επάλληλους περιβόλους. Ο εσωτερικός περίβολος, χάρη στις συνεχείς επισκευές, διατηρείται σε εξαιρετική κατάσταση. Ένας δεύτερος, εξωτερικός περίβολος περιέκλειε τον υπόλοιπο οικισμό που απλωνόταν στις ομαλές πλαγιές, από τον οποίο, ωστόσο, έχουν εντοπιστεί λίγα ίχνη.

Αρχιτεκτονική που Εντυπωσιάζει:

Η κατασκευή του διπλού οχυρωματικού περιβόλου ενισχύεται με πύργους και θλάσεις όψεων. Τόσο ο εσωτερικός όσο και ο εξωτερικός περίβολος είναι κατασκευασμένοι με το ψευδοϊσοδομικό σύστημα τειχοποιίας, με πλάτος που κυμαίνεται μεταξύ 3,50 και 4,50 μέτρων. Για την κατασκευή τους χρησιμοποιήθηκε τοπικός ασβεστόλιθος, τοποθετημένος με τέτοιο τρόπο ώστε να διαμορφώνει δύο μέτωπα, με γέμισμα από μικρότερες πέτρες στο ενδιάμεσο κενό.

Η οχύρωση διέθετε μια μνημειακή, πιθανώς τοξωτή, πύλη στον εξωτερικό περίβολο και τουλάχιστον τέσσερις, ίσως και πέντε, στον εσωτερικό.

Μια Πόλη με Ιστορία σε Κάθε Στρώμα:

Σε όλη την έκταση της ακρόπολης, διακρίνονται ερείπια νεότερων κτισμάτων, κυρίως αγροτοκτηνοτροφικού χαρακτήρα. Ανάμεσά τους, ξεχωρίζει ένα τμήμα κτίσματος με τοξωτά ανοίγματα (κτήριο 15), χτισμένο κατά τους μεταβυζαντινούς χρόνους πάνω στον νοτιοανατολικό πύργο του εσωτερικού περιβόλου. Τα νεότερα κτίρια συνδέονται μεταξύ τους με περιβόλους από ξερολιθιά και μονοπάτια.

Στο εσωτερικό της ακρόπολης, οι μεταγενέστερες επιχώσεις έχουν καλύψει τα αρχαιότερα κτίρια. Μόνο ένα μεγάλο ορθογώνιο κτίσμα, πιθανότατα μια ελληνιστική οικία, έχει αποκαλυφθεί μερικώς στο βορειοανατολικό τμήμα, δίπλα στην οχύρωση. Στο ψηλότερο σημείο, ένας τετράγωνος πύργος, χρονολογημένος στους ρωμαϊκούς χρόνους, δεσπόζει στην περιοχή.